نقرس چیست؟
حتما از خود می‌پرسید که نقرس چیست و چگونه درمان میشود؟ نقرس نوعی بیماری آرتروز است که در مفاصل کوچک بدن و معمولا در انگشت شست پا ایجاد میشود. علاوه بر انگشت شست پا، این بیماری می‌تواند مچ پا، زانو و مچ دست را نیز درگیر کند. مفصل آسیب دیده متورم، حساس به لمس و قرمز می‌شوند و فرد برای حرکت دادن مفصل با مشکل روبرو است.
درد در حملات نقرس به شکل ناگهانی بروز می‌کند و طی ۴ تا ۱۲ ساعت به اوج خود می‌رسد. حملات اولیه‌ی نقرس معمولا ظرف چند روز برطرف می‌شوند، اما حملات نقرس در آینده بیشتر طول می‌کشند و مفاصل بیشتری را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
نقرس به انگلیسی چیست؟
نقرس یک بیماری مفصلی است که در انگلیسی به آن gout گفته میشود.
علایم نقرس چیست؟
علائم نقرس می‌توانند متنوع باشند. برخی از علائم نقرس شامل موارد زیر هستند؛
- مفاصل شما بسیار داغ می‌شوند و معمولا احساس درد مفصل دارید.
- معمولا تحمل لمس کردن مفاصل خود را ندارید، به قدری در هنگام لمس کردن درد دارند.
- معمولا مفصلی که درگیر نقرس شده‌است، ورم زیادی دارد و درد می‌گیرد و با انواع درد مفاصل مواجه می‌شوید، مثلا درد شدید زانو.
- پوست اطراف مفصلی که درگیری نقرس دارد، قرمز میشود.
- پوست اطراف ناحیه‌ی درگیرشده، برق می‌زند.
- محل درگیر شده معمولا می‌خارد.
نقرس پا چه علائمی دارد؟
هنگامی که کریستالهای اوریک‌اسید درون مفاصل شما رسوب می‌کنند، باعث ایجاد حالتی می‌شوند که بسیار دردناک است و نقرس نامیده میشود. گاهی ممکن است که درد نقرس در مفاصل پاها، زانو، قوزک پا، مچ پا، انگشتان و بیشتر از همه در بخش پایین پا دیده میشود. یکی از اصلی‌ترین محل‌هایی که می‌توان نقرس و رسوب اوریک اسید را در آن مشاهده کرد، نقرس در شست پا است. برخی از علائم این مشکل شامل موارد زیر هستند؛
- داغی مفصل و درد مفصل
- درد حین لمس مفصل
- ورم زیاد مفصل درگیر
- قرمزی پوست در محل درگیری نقرس
- برق زدن پوست در محل نقرس
- خارش پوست در محل نقرس
علائم نقرس در مردان و علائم نقرس در زنان
علائم نقرس در مرد و زن مشابه بوده و شامل موادی است که در بالاتر اشاره شد.
چرا به نقرس دچار می شویم؟ (علت نقرس چیست؟)
نقرس، زمانی به عنوان بیماری افراد ثروتمند شناخته می‌شد زیرا فقط در کسانی که به مقدار زیادی به مواد غذایی و الکل دسترسی داشتند دیده می‌شد. اما تحقیقات نشان می‌دهند که این بیماری ارتباط چندانی با ثروت ندارد.
اسید اوریک یک ماده‌ی زائد است که هنگام تجزیه‌ی پورین (ماده‌ی موجود در پروتئین و سایر مواد غذایی) ایجاد میشود. در شرایط طبیعی، اسید اوریک در خون حل میشود و سپس از طریق کلیه‌ها و ادرار، از بدن دفع میشود. در افراد مبتلا به نقرس این چرخه مختل میشود و سطح اسید اوریک در خون بالا می‌رود. در واقع نقرس زمانی بروز می‌کند که سطح بالای اسید اوریک در مفصل، باعث تشکیل کریستال شود. سیستم ایمنی بدن ما با کریستالهای اسید اوریکی در مفصل مبارزه می‌کند که این موضوع باعث تورم، قرمزی و درد شدید در مفصل میشود.
چه عوامل خطری در ابتلا به نقرس نقش دارند؟
نقرس به احتمال زیاد در موارد زیر بروز می کند:
۱. جنسیت: خطر ابتلا به نقرس در مردان ۷ تا ۹ برابر بیشتر از زنان است. خطر ابتلا به این بیماری، بعد از یائسگی در زنان افزایش می‌یابد.
۲. رژیم غذایی: افرادی که از مواد غذایی استفاده می‌کنند که سرشار از پورین هستند، بیشتر در معرض ابتلا به نقرس قرار دارند. از منابع غذایی حاوی پورین می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- گوشت قرمز، کلیه، جگر، مغز
- غذاهای دریایی (به عنوان مثال شاه ماهی، صدف، میگو، خرچنگ دریایی، قزل آلا، ماهی تن و ساردین)
- غذاهای فرآوری شده (به عنوان مثال چیپس و غذاهای منجمد)
- کربوهیدرات‌ها (مانند نان سفید، برنج سفید، کیک و کلوچه)
- نوشیدنی‌های سرشار از فروکتوز یا ساکارز (مانند آب میوه و نوشابه‌های شیرین)
۳. مصرف الکل: نقرس در افرادی که بیش از حد الکل مصرف می‌کنند، به خصوص آبجو و نوشیدنی‌های الکلی، بیشتر بروز پیدا می‌کند.
۴. ابتلا به بیماری‌‌ها: ابتلا به بیماری‌های پزشکی خاصی مانند دیابت، فشار خون بالا، کلسترول بالا، بیماری قلبی، کم‌کاری تیروئید، بیماری‌های کلیوی، سرطان و پسوریازیس، احتمال بروز نقرس را افزایش می‌دهند.
۵. مصرف برخی داروها: برخی از داروها و مکمل‌ها می‌توانند باعث تجمع اسید اوریک در خون شوند. مصرف برخی از داروها مانند آسپرین، ادرارآورها، ویتامین B۳ (نیاسین)، داروهای سرکوب‌کننده‌ی سیستم ایمنی، داروهای شیمی درمانی یا برخی درمان‌ها مانند پرتودرمانی، احتمال بروز حملات نقرس را افزایش می‌دهند. اگر شما نیاز به مصرف هر یک از این داروها دارید و به هیپراوریسمی مبتلا هستید، پزشک می‌تواند گزینه‌ی مناسب را برای شما تجویز کند.
۶. نژاد: احتمال بروز نقرس در نژادهای خاصی (مانند آفریقایی آمریکایی، چینی‌ها، ساکنین جزایر اقیانوس آرام) بالاتر است.
آیا نقرس ارثی است؟
نقرس تا حدی به دلیل وراثت رخ می‌دهد. محققان ژن‌های زیادی پیدا کرده‌اند که افراد را مستعد ابتلا به این بیماری می‌کند. ژن‌های مرتبط با نقرس، اسید اوریک را در خون نگه داشته و مانع دفع کلیوی آن می‌شوند. به دلیل عوامل ژنتیکی، افرادی که پدر یا مادر، خواهر و برادر یا بستگان نزدیک دیگری دارند که به نقرس مبتلا هستند، احتمالا خودشان نیز به این بیماری مبتلا می‌شوند. اگرچه ژن‌ها فقط زمینه‌ی بیماری را فراهم می‌کنند اما عوامل محیطی مانند رژیم غذایی نیز در بروز بیماری نقش دارند.
نقرس چگونه تشخیص داده می شود؟
اگر درد ناگهانی و شدیدی در مفصل دارید، به پزشک مراجعه کنید. در صورت داشتن تب، گرم شدن و ملتهب شدن مفصل که نشانه‌های عفونت هستند، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. آزمایشاتی که به تشخیص نقرس کمک می‌کنند ممکن است شامل موارد زیر باشند:
۱. آزمایش و بررسی مایع مفصلی
پزشک شما ممکن است از سوزن برای برداشت مایعات از مفصل آسیب دیده استفاده کند. هنگام بررسی مایع مفصلی در زیر میکروسکوپ، بلورهای اورات (اسید اوریکی) قابل مشاهده هستند.
۲. آزمایش خون
آزمایش خون، برای اندازه گیری میزان اسید اوریک و کراتینین در خون استفاده میشود. نتایج آزمایش خون می‌تواند گمراه کننده باشد. برخی از افراد سطح اسید اوریک بالایی دارند، اما هرگز حملات نقرس را تجربه نمی‌کنند. بعضی از افراد نیز علائم و نشانه‌های این بیماری را دارند، اما سطح اسید اوریک خون آنها طبیعی است.
۳. تصویربرداری با اشعه ایکس
عکس اشعه‌ی ایکس از مفصل می‌تواند برای رد سایر دلایل التهاب مفصل مفید باشد.
۴. سونوگرافی
سونوگرافی اسکلتی عضلانی، می‌تواند بلورهای اورات را در مفصل یا در توفوس تشخیص دهد.
۵. سی تی اسکن
این نوع تصویربرداری می‌تواند وجود کریستالهای اورات را در مفصل تشخیص دهد، حتی اگر مفصل به شدت ملتهب نباشد. گاهی نقرس با سایر اختلالات مفصلی اشتباه گرفته میشود، مانند: روماتیسم مفصلی، آرتروز، سندرم تونل کارپ، آرتروز عفونی، اسپوندیلیت آنکیلوزان و بیماری شبه نقرس (در اثر رسوب کریستالهای پیروفسفات کلسیم (CPPD) در مفصل ایجاد میشود).
درمان نقرس چیست؟ (آیا نقرس درمان قطعی دارد)
سطح اسید اوریک در بیماران مبتلا به نقرس باید کمتر از ۶ میلی گرم در دسی لیتر، باشد. این هدف با داروهای مناسب قابل دسترسی است. اگرچه داروها موثرترین راه برای پیشگیری و درمان نقرس هستند، اما تغییر در سبک زندگی تا حد زیادی خطر ابتلا به حملات نقرس در آینده را کاهش می‌دهد.
۱. درمان دارویی
درمان نقرس شامل دو دسته‌ی دارویی میشود:
- داروهایی که برای درمان حمله‌ی حاد استفاده می‌شوند
- داروهایی که برای جلوگیری از عوارض نقرس مانند توفی، استفاده می‌شوند.
جدیدترین داروهای نقرس که برای درمان حملات حاد نقرس استفاده می‌شوند، درد و التهاب را تسکین می‌دهند و شامل داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی، کورتیکواستروئیدها و کلشی سین هستند.
داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی
داروی ضد التهاب غیر استروئیدی یا NSAID نوعی دارو است که می‌تواند درد و تورم در نقرس را کاهش دهد. این دسته‌ی دارویی هیچ تاثیری بر میزان اسید اوریک در بدن ندارند. از این دسته‌ی دارویی می‌توان به سلکوکسیب، ایندومتاسین، ملوکسیکام، ناپروکسن یا ایبوپروفن اشاره کرد.
آمپول کتورولاک برای نقرس
جالب است بدانید که آمپول کتورولاک برای درمان دردهای حمله‌های نقرس هم کاربرد دارد. اگر شما هم در شرایطی قرار دارید که نقرس شما را آزار می‌دهد و گهگاهی به دردهای حملات ناگهانی نقرس دچار می‌شوید می‌توانید از این دارو برای بهبود درد خود استفاده کنید. در واقع موثرترین داروهای مسکن برای کاهش درد نقرس، مسکن‌های ضد التهاب غیر استروئیدی هستند.
اما سریع‌ترین راهی که می‌توانید از درد نقرس خلاص شوید استفاده از مسکن تزریقی غیر استروئیدی ضد التهابی مانند کتورولاک است.
کورتیکواستروئیدها
کورتیکواستروئیدها التهاب را کاهش می‌دهند. این داروها را می‌توان مستقیما به مفصل تزریق کرد یا به شکل خوراکی مصرف کرد. پردنیزون یکی از رایج‌ترین کورتون‌ها است که برای درمان نقرس استفاده میشود.
کلشی سین
از کلشی سین می‌توان به عنوان جایگزینی برای NSAID ها یا کورتیکواستروئیدها استفاده کرد. کلشی سین درد و تورم را کاهش می‌دهد و باید در ۱۲ ساعت اول حمله‌ی نقرس مصرف شود. از عوارض کلشی سین می‌توان به اسهال اشاره کرد.
برخی داروها برای جلوگیری از عود این بیماری، جلوگیری از تولید اسید اوریک یا افزایش دفع اسید اوریک استفاده می‌شوند. این دسته داروها عبارتند از:
آلوپورینول، فبوکسوستات، پگلوتیکاز، راسبوریکاز و پروبنسید.
آلوپورینول
آلوپورینول با کاهش تولید اسید اوریک در بدن، برای جلوگیری از حملات نقرس در آینده استفاده میشود. به یاد داشته باشید که ممکن است چندین ماه طول بکشد تا متوجه تاثیر آن شوید. آلوپورینول می‌تواند شما را خواب آلود کند.
۲. تغییر سبک زندگی (برای درمان نقرس چه بخوریم؟)
رژیم غذایی بیماران مبتلا به نقرس بسیار مهم است.
- مدیریت درد قسمت مهمی از درمان نقرس است. برای مدیریت حملات دردناک، استراحت کنید و برای کاهش درد، کیسه‌ی یخ را امتحان کنید. قرار دادن یخ روی مفصل آسیب دیده باعث کاهش التهاب میشود. هرروز ۲۰ دقیقه، کیسه‌ی یخ را روی مفصل قرار دهید.
- از مصرف نوشیدنی‌های شیرین حاوی فروکتوز یا ساکارز و نوشیدنی‌های الکلی مانند آبجو خودداری کنید.
- در هنگام حملات نقرس، مقدار زیادی آب بنوشید. این کار می‌تواند به دفع کریستالهای اسید اوریکی که منجر به این بیماری شده‌اند، کمک کند.
- مصرف غذاهای غنی از پورین مانند گوشت قرمز و غذاهای دریایی را محدود کنید.
- از سبزیجات تازه مانند سیب زمینی، نخود فرنگی، قارچ، بادمجان و سبزیجات دارای برگ سبز تیره، بیشتر استفاده کنید.
- از محصولات لبنی کم چرب به عنوان منبع پروتئین استفاده کنید.
- به طور منظم ورزش کنید و در صورت اضافه وزن، وزن کم کنید.
- آجیل، کره‌ی بادام زمینی، غلات بخورید.
- همه‌ی حبوبات از جمله عدس، لوبیا و سویا برای مقابله با نقرس خوب هستند.
- گیلاس، زنجبیل، سرکه‌ی سیب و کرفس مصرف کنید. به طور کلی همه‌ی میوه‌ها برای درمان نقرس مناسب هستند.
- مصرف محصولات سویا و ویتامین C، می‌تواند به کاهش میزان اسید اوریک در خون کمک کند.
- نوشیدن روزانه کمی قهوه و چای سبز، می‌تواند خطر ابتلا به نقرس را کاهش دهد.
- سیگار کشیدن را ترک کنید.
- استرس را کاهش دهید. استرس، خواب نامناسب و ورزش کم، می‌تواند باعث افزایش التهاب شود. التهاب ممکن است باعث افزایش سطح اسید اوریک شود.
| داروهای درمان نقرس | درمان‌های طب سنتی نقرس | رژیم غذایی نقرس |
|---|---|---|
| قرص آلوپورینول | عرق گزنه | مواد غذایی با کربوهیدرات پیچیده |
| آمپول کتورولاک برای درد | دمنوش آلبالو | غلات کامل |
| داروی ایندومتاسین | دمنوش کرفس | سبزیجات |
| کلشی سین | دمنوش زنجبیل | میوه‌های بیشتر |
۳. درمان نقرس در طب سنتی
طب سنتی پیشنهادهایی به افرادی که به نقرس مبتلا هستند می‌دهد، اما توجه داشته‌باشید که باید درمان توسط متخصص روماتولوژی هم انجام شود و تنها به طب سنتی بسنده نکنید. برخی از پیشنهادهایی که طب سنتی برای درمان خانگی و گیاهی نقرس به شما ارائه می‌دهد شامل موارد زیر هستند؛
- دمنوش زنجبیل برای نقرس بسیار موثر است.
- یکی دیگر از دمنوش‌هایی که طب سنتی برای درمان نقرس پیشنهاد می‌دهد، دمنوش کرفس است.
- از دیگر دمنوش‌هایی که می‌توان به آنها اشاره کرد و برای درمان از انها کمک گرفت، دمنوش آلبالو است.
- عرق گزنه از دیگر موادی است که در طب سنتی برای درمان نقرس به بیمار پیشنهاد میشود.
- عرق خارخاسک هم از دیگر انتخاب‌های روی میز است.
- برخی از روغن‌های گیاهی هم برای درمان این بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرند.
درمان نقرس با زالو نیز در طب سنتی پیشنهاد میشود. اما برخی پزشکان با آن موافق نیستند.
۴. رژیم غذایی نقرس
اما هنگامی که به بیماری نقرس مبتلا می‌شویم چه باید بخوریم؟ چه مواد غذایی برای ما مناسب هستند؟ اگر به نقرس مبتلا هستید، می‌توانید از مواد غذایی زیر استفاده کنید:
- میوه‌های بیشتری بخورید. میوه می‌تواند برای شما بسیار مفید باشد.
- سبزیجات انتخاب بسیار خوبی برای فردی است که به نقرس مبتلا است.
- اگر به نقرس مبتلا هستید می‌توانید از غلات کامل استفاده کنید.
- مواد غذایی که کربوهیدرات پیچیده دارند برای یک بیمار مبتلا به نقرس انتخاب بسیار خوبی هستند.
- از خوردن نوشیدنی‌هایی که مقدار فروکتوز آنها زیاد است بپرهیزید. مثلا سعی کنید که از آب میوه‌های مصنوعی کمتر مصرف کنید.
- مصرف آب میوه‌های طبیعی شیرین را نیز محدود کنید.
- آب زیاد بخورید. آب به شما کمک زیادی می‌کند.
-
بیماری نقرس چند مرحله دارد؟
نقرس از ۴ مرحله تشکیل شده است:
۱. هیپراوریسمی بدون علامت
به وضعیتی که میزان زیادی اسید اوریک در خون وجود دارد، هیپراوریسمی گفته میشود. در این مرحله، فرد دچار هیپراوریسمی است اما هیچ علامت قابل مشاهده‌ای ندارد.
۲. نقرس حاد
اسید اوریک یا کریستالهای آن، به تدریج در مفصل جمع می‌شوند. این تجمع می‌تواند منجر به التهاب و درد شدید شود که باعث میشود مفصل گرم، قرمز و حساس به لمس شود. به این اتفاق، حمله‌ی نقرس گفته میشود. حملات معمولا در شب اتفاق می‌افتند و ۳ تا ۱۰ روز طول می‌کشند.
۳. نقرس در فاصله بین حملات
این مرحله به معنای مرحله‌ی بدون علامت بین حملات نقرس است. این مرحله می‌تواند برای چند روز، چند ماه یا چند سال ادامه داشته باشد.
۴. نقرس پوستی مزمن
این حالت، مرحله‌ای است که توفی در مفاصل و بافت‌های اطراف آنها ایجاد میشود. علائم پوستی مزمن معمولا در صورت عدم درمان بیماری برای مدت طولانی (حدود ۱۰ سال یا بیشتر) اتفاق می‌افتند. توفی همچنین ممکن است در گوش نیز ایجاد شود.
نقرس چه عوارضی ایجاد می کند؟ (آیا نقرس خطرناک است)
مبتلایان به نقرس می‌توانند دچار عوارض زیر شوند:
۱. نقرس راجعه
بعضی از افراد ممکن است دیگر هرگز علائم و نشانه‌های نقرس را تجربه نکنند. اما برخی دیگر ممکن است هر سال چندین بار این حملات را تجربه کنند.
۲. توفی
نقرس پیشرفته یا درمان نشده ممکن است باعث رسوب بلورهای اورات در زیر پوست در گره‌هایی به نام توفی شود. توفی می‌تواند در مناطق مختلفی مانند انگشتان دست، انگشتان پا، آرنج یا تاندون آشیل در پشت مچ پا ایجاد شود. توفی‌ها معمولا دردناک نیست، اما در حملات نقرس ممکن است متورم و حساس شوند. در صورت عدم درمان نقرس، توفی می‌تواند بافت مفصل را تجزیه کرده و استفاده از آن مفاصل را سخت و دردناک کند. علاوه‌بر این، توفی می‌تواند پوست را کشیده و به طرز ناخوشایندی سفت کند و گاهی اوقات باعث ایجاد زخم‌های دردناک شود. در صورت ایجاد زخم، توفی می‌تواند باز شود و ماده‌ای نرم و سفید که از جنس اسید اوریک است، آزاد کند.
توفی‌های کوچک که هیچ دردی ندارند و حرکت را محدود نمی‌کند، نیازی به برداشتن ندارند و ممکن است فقط لازم باشد داروهای خاصی مصرف کنید یا رژیم غذایی خود را تغییر دهید تا کوچک شوند. اما توفی‌های بزرگ باید با جراحی برداشته شوند تا از آسیب دیدن مفصل یا از بین رفتن دامنه‌ی حرکتی مفصل جلوگیری شود.
۳. سنگ کلیه
بلورهای اسید اوریک ممکن است در مجاری ادراری افراد مبتلا به نقرس جمع شده و علت سنگ کلیه اسید اوریکی شوند. داروها می‌توانند به کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه کمک کنند.
